> Op de bovenverdieping bleven de meeste deuren dicht. De atelierkamer liet Fey me wel zien. Het raam is er aan de binnenkant dichtgemaakt. Het licht is wit. Er zijn haken in de muren om schilderijen aan op te hangen, en plexiglas platen op scharnieren om als doorzichtige deuren voor de doeken te zwaaien.
>
> Atelierkamer, noemt Fey het. Mij doet het denken aan een verhoorkamer.

Dit fragment komt uit mijn manuscript. Ik heb het voorgelezen bij tv-programma _Eus' Boekenclub_, in de uitzending van 5 november 2023, 19:19 op NPO2. 

Het hele interview zien? De aflevering is terug te kijken op NPOStart. Ik ben ergens halverwege de aflevering aan de beurt ;)

Fragment uit mijn manuscript, voorgelezen bij *Eus' Boekenclub*

Voorgelezen bij Eus' Boekenclub 

Je neemt je tarotkaarten mee naar het feest, want wie weet. Je hebt al een keer eerder kaarten gelegd op een feestje, en ook dat was ongepland. Ook dat was een feestje bij je broertje. Goed, dit is een gemeenschappelijk feest, dit is van het hele terrein met studentenwoningen, dit is het Zuiderzee Festival, maar toch.

Je hoopt dat iemand ernaar vraagt, want het is een van de weinige dingen die je het gevoel geven dat je cool genoeg bent voor je broertje en zijn vrienden. Zij zijn relaxed, zij zijn laid-back, zij zijn rebels, zij drinken en feesten. En jij leest boeken, gaat in het weekend wandelen met je kat aan een speciale kattenlijn. Vooruit, je hebt je master niet afgemaakt, maar je hebt een bachelor in de rechten, en dat is erg genoeg.

Je broertje draagt een corduroy broek en een oversized T-shirt. Zo cool, zo achteloos. En achteloos vraagt hij of je heel toevallig je kaarten meehebt, want, per toeval - als je in dat soort dingen gelooft - heeft de waarzegster die ze geboekt hadden afgezegd. De kaars in je borstkas vlamt op en maakt je warm van binnen. Of je later, als het druk wordt, kaarten voor mensen wil leggen. Hoe mensen uit gaan vinden dat jij dat kan en wil doen weet je niet, maar je vraagt het ook niet, komt vanzelf, denk je. Blijkbaar raak je vanzelf bestraald met de komt-wel-goed mentaliteit als je tijd in het studentendorp doorbrengt.

Dorp is misschien een te groot woord. Maar de Zuiderzeeweg is niet in een woord te vangen. Het is een verzameling noodwoningen voor vluchtelingen die twintig jaar terug zijn gebouwd met het plan ze je een jaar later plat te leggen. Vervolgens zijn ze overgenomen en minimaal aangepast en nu wonen er studenten, zoals je broertje, die samen grote feesten organiseren met podia en dj's en waarzeggers en een karaoke-platform.

Je broertje draait die avond ook, natuurlijk. Voor die tijd is hij niet beschikbaar als gids, want hij helpt hier met de versterkers en daar met de microfoonaansluiting en verderop met het rechttrekken van de verlichting. Gelukkig ken je zijn vrienden, en kennen zij jou. Sommigen nog van de basisschool, sommigen van de middelbare, en sommigen van het nieuwjaarsfeest.

Ze begroeten je, vragen of je wat wil drinken, of je ook blijft slapen (nee, je wordt om twaalf uur al opgehaald, au) en hoe het gaat op het notariskantoor (je vertelt die ene grappige anekdote en niet dat je secretaressewerk doet en dat je je stierlijk verveelt). Ze vragen zelfs of je nog schrijft, en je stamelt wat over de lange adem. Jij vraagt niet aan hen hoe het met studeren gaat. Dat deed je vroeger wel, maar je hebt geleerd, je hebt geleerd dat ze altijd zeggen 'goed', en dat dat soms waar is, en dat ze de studie niet zien als hun persoonlijkheid, zoals jij dat deed toen je nog studeerde. Je vraagt naar een vakantie waar je over hebt gehoord, en toekomstplannen, en plannen voor vanavond. Je brengt de kaarten niet ter sprake, want dan is het minder cool.

Daar is je broertje weer. Iedereen moet mee. Op het podium waar hij straks zelf draait, podium De Sneuvel (een uitgebreide dj-installatie met lichtscherm erachter, zonder verhoging maar met enorme speakers) is Henster bezig.

Henster begon met "als we jullie niet weg hebben gejaagd voor het einde van de set, dan hebben we niet genoeg ons best gedaan". En het is fantastisch. Henster is twee jongens in jurken met borduursels van katten, die zelfs je oma tuttig zou vinden. De dj heeft een Looney Tunes Taz pet op en daarop een verjaardagsmuts. De zanger schreeuwt en praat in de microfoon. Gouden teksten als "porque Socrates"  en "wat is je pincode" galmen over het grasveld tussen de woningen. Hij pakt een tas en haalt er een rubberen hamburger bij die piept wanneer hij erin knijpt, in de microfoon natuurlijk.  Steeds meer mensen verzamelen zich, en je voelt dat je zweeft. Dat kan gewoon. Je denkt: waarom maak ik me altijd zo druk. Waarom twijfelde ik vanochtend zo over welke schoenen ik aan moest doen? Misschien zijn het de drie biertjes maar je vermoedt dat dit echt een kernherinnering gaat worden, zoiets waar je nog vaak aan terugdenkt, en dan denkt: als Henster kan vragen om je pincode, dan kan jij dat verhaal naar alle tijdschriften opsturen waarin je een jongere versie van jezelf tegenkomt, en niet meer piekeren of ze je gek zullen verklaren.

De volgende act is je broertje en zodra hij begint te draaien verlies je je in de muziek. Hij is geweldig. Je kent de nummers niet, niet zoals zijn vrienden, jij bent groen in dat opzicht, maar je compenseert door los te gaan met je lijf. Je maakt foto's en filmpjes maar niet te veel, want je wil gewoon genieten, en je drinkt nog een biertje. Het is tien uur dus hebt nog maar twee uur maar daar wil je niet aan denken, je wilt blijven.

Als de volgende act begint pakken jij en je broertje elkaar stevig vast, want wat was hij goed, en wat is hij het daar mee eens, zo blij dat het zo lekker ging. Je voeten zweven tien centimeter boven het gras van trots.

Ondanks je plan vraag je waar de waarzegster zou gaan zitten. In een oude caravan, maar die is dus niet schoongemaakt, want de waarzegster had afgezegd. Met het biertje dat iemand je heeft gegeven ga je in de caravan zitten. Je hebt je medicijnen ingenomen dus die enorme hoeveelheid stof in de vale kussens en vlekkerige gordijnen en op alle platte oppervlakken zit jou niet dwars. Je legt kaarten voor jezelf en let niet op de vals gezongen nummers op het karaoke-platform, dat naast de caravan staat. De kaarten spreken bijzonder helder deze avond.

De deur zwaait open. Je broertje moet bukken om binnen te komen, net als de jongen achter hem, met grote, donkere ogen. Deze onbekende wil zijn kaarten wil laten lezen. Eindelijk, denk je. Je broertje moet helpen met het grote podium, waar hij om twee uur ook draait, als invaller. Je slikt weg dat je daar niet bij kan zijn en focus op de kaarten in je hand, die je nog een keer schudt. Niemand gaat vergeten dat je er was deze keer. Je hebt gedanst en je gaat kaarten leggen en niet aan jezelf twijfelen.

De jongen vraagt of je dat al lang doet, die kaarten, en je vertelt dat je het van een collega/vriendin hebt geleerd, vijf jaar geleden. Dat je het vooral voor jezelf doet, en soms op feestjes. Hij kijkt sceptisch, maar anders dan je gewend bent. Hij is niet sceptisch over de kaarten, maar over jou. Hij lijkt te twijfelen of jij de kaarten wel waardig bent. Je schudt het van je af. Jij zit hier immers in de waarzeggerscaravan met je eigen set, niet hij.

Die ogen helpen, daardoor wil je hem een extra kans geven. En dat hij een beetje zenuwachtig is, dat ook.

Je vraagt wat hij wil weten en laat hem focussen op zijn vraag. Het gaat over zijn studiekeuze, een klassieke logica versus intuïtie, gevoel versus verstand. Als je de kaarten geschud hebt laat je hem de stapel delen, zodat jij de bovenste kaarten voor hem kan openleggen in de vorm van een Keltisch kruis. Twee van zwaarden, acht van zwaarden, twee van staven, aas van kelken... Hij moet zijn gevoel volgen en zijn eigen beslissing maken. Het is aan hem en aan niemand anders. Hij lijkt te wachten om de volgende stap te zetten, maar hij is degene die bepaalt wanneer die stap gezet wordt, het wachten is op hem.

Hij neemt er genoegen mee, al zit er iets achter zijn uitdrukking, meer dan wat hij laat zien. En dan komt hij met de echte vraag, denk je althans, iets lijkt erop te duiden dat dit een test was. Hij vraagt naar de liefde.

Je herhaalt het proces en je krijgt de makkelijkst uit te leggen kaarten, de best passende kaarten. De zon, de negen van pentakels, maar ook de vier van kelken, elke kaart die erbij komt spint de draad van het verhaal verder. Hij stelt vragen, wil duidelijkere antwoorden, en je geeft ze, geeft ze door, want ze liggen tussen jullie in op tafel, je hoeft alleen maar te vertalen. De  onafhankelijke vrouw, het ontdekken van wat er al is, de gedeelde achtergrond, het is overduidelijk. Je raakt in een roes. Je geeft details. Er komt iets aan het licht, het is iemand die hij op zijn minst al eens heeft gezien, iemand met wie hij iets deelt, en ja die gaat hij ontmoeten voor het einde van het jaar, als hij bereid is ervoor te gaan, want ook dat staat in de kaarten: laat niet alles aan de ander over. En hij hoeft niet verbaasd te zijn als het iemand met een huisdier is.

Hij knikt, lijkt het in zijn hoofd te ordenen, hij heeft geen vragen meer. Trots pak je de kaarten van tafel en doet ze in het stoffen zakje dat je er zelf voor hebt gemaakt. Je broertje en je neef staan buiten te roken, te wachten. Of je meedoet met beerpong. Je hebt net tijd voor een potje voor je wordt opgehaald. De jongen met de ogen gaat mee. Onderweg vertelt hij waarom hij zijn kaarten wilde laten lezen.

Zijn vader liet ooit zijn kaarten lezen toen hij nog in zijn thuisland woonde. Hij kreeg te horen dat hij binnenkort een grote reis ging maken. Onzin, dacht hij. Daar had hij geen plannen voor, geen zin in. Maar binnen een jaar was hij naar Nederland verhuisd.

Er klinkt een eerbied uit zijn stem waar je stil van wordt. En je hebt spijt, ineens, dat je zo veel hebt gezegd, zo specifiek bent geweest, zoveel hebt beloofd. Als je vager was gebleven, zoals je normaal doet, zoals het hoort, dat je het aan de ander overlaat, dat je de kaarten als een spiegel gebruikt en niets meer, dan had je je nu niet zo onzeker hoeven voelen, zo bij voorbaat schuldig voor de eventueel teleurstellende afloop.

Normaal ben je goed in beerpong, maar het wil niet, je gooit alles op de randen van de bekers. Je verliest en voelt je bijna-dronken, je ogen willen niet meer focussen, maar  de lichtheid blijft uit. Om tien voor twaalf neem je afscheid en wacht vijf minuten voor je lift er is. In de auto bedenk je dat je je kat kunt gebruiken als excuus om niet naar het nieuwjaarsfeest te komen.

Je neemt je tarotkaarten mee naar het feest, want wie weet.

Zuiderzee en de VIII van zwaarden

Toen Diederik bijna klaar was met studeren, verhuisde hij naar een klein appartement aan de Hogewoerd in Leiden. Zijn appartement lag op de begane grond. Vroeger was dat de winkelruimte van de familie die de bovenste twee verdiepingen bewoonde. Diederiks woning bestond van voren dan ook uit een raam dat op dertig centimeter hoogte begon en doorliep tot het plafond, en lag pal aan de smalle stoep. Er zat nog raamfolie op het glas, vanaf middelhoogte tot voorhoofdhoogte, die het moest laten lijken alsof een deel van de glaswand uit matglas bestond. Diederik liet het zitten. 

Hij zette zijn bureau in de hoek tegen het glas zodat hij veel licht had voor het werk aan zijn scriptie. Zijn oorfauteuil zette hij in de andere hoek, met de armleuning tegen het glas aan. Twee klapstoelen stonden voor de vorm in de leegte. Zijn boekenkasten kwamen tegen de blinde muur. Het kwam precies uit; de kleine woon-eet-keuken was vol. De slaapkamer vulde hij met zijn bed en een oude kledingkast.

Doordat Diederik hele dagen thuis aan zijn scriptie over de Romeinse senaat werkte, aan zijn bureau recht voor het raam, zag hij hoe veel brutale blikken over het folie heen gluurden, en hoe veel ondeugende kinderogen er onderdoor konden kijken. Diederik keek gluurders altijd in de ogen, uit principe, al leidde het wel af van zijn scriptie. Maar die ogen waren er steeds kort en als ze hem zagen keken ze weg. Wat hem meer stoorde aan zijn nieuwe woning waren de overbuurvrouwen (of overbuurmeiden, hij wist het niet, zoals hij niet wist of hij een man of een jongen was). Door het folie kon hij de benedenverdieping van hun studentenhuis niet zien, gelukkig. Anders had hij elke dag de hele dag moeten kijken naar die duidelijk zelf geverfde naambordjes en bellen, de tekeningen op de ramen, de bierflesjes in het kozijn en de eeuwige verjaardagslingers. Elke keer dat hij er langs moest lopen ergerde hij zich aan de slordigheid. Hij kon er niet bij dat zijn overbuurvrouwen de moed hadden zo veel achteloosheid te tonen. Maar de achteloosheid was nog te negeren als hij moest schrijven. Erger was de schaamteloosheid; dat ze zodra de zon scheen hun stoelen en tafel buiten zetten, gewoon op de stoep voor hun huis, en daar aten, spelletjes deden en studeerden. Ze praatten zonder gêne, schel en fel. En ze konden zo tenenkrommend hard lachen dat geen koptelefoon er tegen opgewassen was. Daarnaast toonden ze een compleet gebrek aan smaak op het gebied van jongens. De jongens die hij aan de overkant zag waren altijd stadse nep-hippies die te veel gaven om hun zogenaamd nonchalante uiterlijk, ongetwijfeld pillen slikten en dansten op luide muziek en in verdoofde staat quasi-diepe uitspraken deden zonder enig idee te hebben van de grote denkers uit de geschiedenis. Het waren jongens die hielden van meiden met weinig kleren aan, die om het uiterlijk gaven, en daarom leeghoofden konden begeren. Diederik had nobeler idealen: een vrouw moest inhoud hebben. Daarom werd Diederik op geen enkele manier en in geen enkele zin gekwetst, gekneusd, gekrenkt of gegriefd door het feit dat die vrouwen, of eerder meiden, hem nooit benaderden.

Overdag werkte Diederik aan zijn scriptie, ’s avonds probeerde hij te ontspannen. Hij keek dan in zijn fauteuil documentaires of oude films. Maar hij ontdekte dat hij ook naar iets anders kon kijken vanuit de stoel; het enige stukje van het studentenhuis dat hem niet irriteerde. Als hij opkeek viel zijn blik er als vanzelf op: de twee grote ramen van de eerste verdieping, en de kamer daar achter. De muren waren wit en schoon, onversierd. Aan het plafond hing een grote rieten lampenkap waar hij nogal van onder de indruk was – het design was smaakvol, ongetwijfeld ingewikkeld om te ontwerpen maar simpel in uitstraling, en hij kon hem niet terugvinden op de Ikeawebsite. De terracotta plantenpotjes, die in de vensterbanken stonden en waar groene vetplanten in groeiden, pasten goed bij de lampenkap. Verder stond er een witte boekenkast, waarin hij wettenbundels zag staan, en andere boeken die hij vanuit zijn stoel niet kon identificeren. Een stevige boekenkast was een vereiste, vond hij. Hij stelde zich voor dat als hij ooit voor een enkele nacht met een meid, vrouw naar huis ging, dat hij dan zou opletten of ze boeken in huis had, en als ze die niet had, dat hij haar dan zou afwijzen met een hoffelijke verklaring. Hij zou verwijzen naar het gebrek aan boeken, en haar zo misschien wel tot lezen aanzetten, na zijn vertrek.

Het bed en andere lage meubels kon hij niet zien, maar wel een stukje van de witte tafel die tegen het raam stond. Hij zag de bewoonster ’s avonds vaak aan die tafel zitten. Soms met haar wetbundels vol tabjes, werkend achter haar laptop. Soms met een boek, voor haar plezier dacht hij. Vaak had ze een slordige knot in en een simpel wit T-shirt aan. Hij schatte in dat ze daaronder een gewone blauwe spijkerbroek aan had, zonder scheuren. Hij zag haar meestal en profil in het licht van die goedgekozen plafondlamp. Daardoor kende hij de omtrek van haar gezicht alsof het de geschiedenis van Rome was: ze had een ietwat grote neus die haar goed stond en haar iets adellijks gaf, een recht voorhoofd, en een slanke nek. Haar rug was meestal recht, maar als ze een tijd in een boek zat te lezen kwam ze een beetje gebogen te zitten, alsof ze erin wilde verdwijnen. Wanneer Diederik dat zag voelde hij dat ze hem toegang gaf tot iets intiems. Hij zag zichzelf met zijn eigen boek tegenover haar zitten, haar voeten op zijn bovenbenen, een vertrouwelijke stilte die alleen gebroken werd wanneer hij of zij een bladzijde omsloeg, of wanneer ze een bijzonder mooie passage aan elkaar wilden voorlezen, en als ze allebei moe waren zouden ze samen naar bed gaan, maar dat zou niet het hoogtepunt zijn van de relatie, nee, dat zou hun mentale connectie zijn. Het fysieke aspect zou een heerlijke bijkomstigheid zijn.

Met het verloop van de dagen en het naderen van de scriptiedeadline keek Diederik steeds meer uit naar de avonden. Hij ging vroeger koken, zodat hij vroeger kon eten – wat hij steeds vaker in zijn stoel deed – zodat hij eerder van haar kon genieten. Ze zat er niet altijd, soms wachtte hij vergeefs. Soms had hij ‘s middags al gezien dat ze aan haar tafel zat, omdat hij tussen het schrijven door even in zijn stoel was gaan zitten. Zo wist hij dat ze af en toe hele dagen in haar kamer zat. Net als hij.

Hoe duidelijker Diederik zichzelf aan de overkant zag zitten, hoe slechter hij zich kon concentreren op zijn scriptie. Steeds typte hij de verkeerde woorden: Romeins werd romance, streden werd strelen, Latijn werd lakens, en codex werd coïtus. De hartstocht had zijn hoofd gecorrumpeerd en vroeg om actie. Hij pakte vulpen en papier en begon: _Lieve, wellicht heb je mij opgemerkt, wellicht ook niet…_ Hij beschreef in vage, overdreven gecompliceerde termen zijn hoop en verlangen op twee pagina’s. Onderaan de brief zette hij zijn telefoonnummer en adres, en tekende met Diederik L. Heeren. Hij kon hem niet aan haar adresseren maar dat gaf niet, hij zou de brief aan haar geven als ze thuiskwam, of naar buiten liep, of aanbellen als hij vermoedde dat alleen zij thuis was. Hij koos een passende enveloppe voor zijn kleine meesterwerk, en ging tevreden naar bed.

De volgende ochtend scheen de zon en toen Diederik naar buiten stapte om aan te bellen waren zijn overbuurvrouwen al bezig hun tafel en stoelen naar buiten te slepen voor het ontbijt. Hij stapte instinctief terug over de drempel. Ze waren met zijn zessen. Diederik zag geen knot, geen simpel T-shirt, geen normale blauwe spijkerbroek. Nee, hij zag losse haren, hij zag korte shirts en felle letters, hij zag scheuren die geknipt waren, blote benen onder korte rokjes en nauw sluitende stof om bovenbenen, hij zag paradijsvogels. Ze zat er niet bij. Ze zat ook niet in haar kamer, ze was helemaal niet thuis. Hij kon de brief niet persoonlijk afgeven en hij wilde de brief niet achterlaten bij zulke slordige mensen. Dus hij wachtte. Hij kon weinig anders doen. Zolang de brief niet bezorgd was kon hij niet aan zijn scriptie werken, hij kon zich er niet op concentreren. Hij kon zich nergens op concentreren. Steeds liep hij naar het raam om te zien of ze thuiskwam, en of de buurvrouwen nog buiten zaten. Helaas voor Diederik genoten de meiden van de zon en transformeerden de tafel van ontbijttafel naar werktafel naar lunchtafel naar werktafel naar spelletjestafel naar dinertafel. En al die tijd kwam er niemand bij. Diederik transformeerde niets die dag en toch was hij doodop. Hij ging vroeg naar bed; toen de meiden taco’s en bier tot zich namen bij straatverlichting. Het gaf niet, vertelde hij zichzelf, een dag niet werken was wel in te halen. En na een dag met zo veel zon kwam er vast regen. Morgen kon hij vast zijn brief bezorgen.

Toen Diederik wakker werd was het nog donker. Hij stond op om naar de lucht te kijken. De afwezigheid van wolken voor de maan stelde hem teleur. Terug in bed kon hij niet slapen. Steeds als hij bijna wegzakte bedacht hij een nieuwe reden waarom zijn plan zou falen. Pas om zes uur zakte hij werkelijk weg.

Toen Diederik weer wakker werd scheen de zon ongehinderd. Hij had per ongeluk uitgeslapen en de meiden zaten al weer voor hun deur, alsof ze er de hele nacht gezeten hadden. Nog zat er geen losse knot of wit T-shirt tussen. Weer kon Diederik zijn brief niet afleveren. Weer kon hij niet aan zijn scriptie werken. Bij elke voorbijganger keek hij door het raam, of zij het was, om steeds teleurgesteld te worden. Hij twijfelde meer en meer. Wat als ze op vakantie was, wat als ze vermist was, wat als ze verhuisd was? Zo sleepte de dag zich voort en Diederik slofte er moe en vertwijfeld achteraan.

Toen het donker werd ging hij in bed liggen, maar hij sliep niet. Hij struinde het internet af op zoek naar een weersite die een slechte voorspelling wilde geven, maar vond er geen. En het was allemaal – zijn slapeloosheid, de achterstand van zijn scriptie, zijn onzekerheid – te danken aan haar en aan de brief en aan de overbuurvrouwen en hun tafel en aan de zon en aan de opwarming van de aarde.

Om vijf uur kwam Diederik uit bed en ging in zijn stoel zitten wachten. Hij wist dat het te vroeg was om de brief te bezorgen, maar hij was bereid te wachten tot hij haar op zag staan. Hij keek naar de ramen waar hij niet doorheen kon kijken omdat het buiten licht werd maar binnen niet, en fantaseerde zichzelf achter het glas. Zo werd het zes uur, zeven uur… tien uur. Hij was in zijn stoel in slaap gevallen en werd wakker van hard gelach. Ze zaten er weer. Diederik kon wel huilen. Hij voelde de tranen opkomen maar drong ze terug. Hij weigerde vanwege hen te huilen. Hij weigerde zich langer op zijn kop te laten zitten. Hij zou, hij kon, kon hij? Ja hij kon, hij kon hij kon. Hij stond op, pakte de brief van zijn bureau en liep naar buiten. Hij werd bijna aangereden door een fietser die niet door had wat er stond te gebeuren, en dat trok de aandacht van de tafelgenoten. Ze keken Diederik allemaal aan terwijl hij de laatste stappen zette. Bij de tafel gekomen keek hij de kring rond. Hij kwam wat opgetrokken wenkbrauwen tegen maar dat hield hem niet tegen. Hij kon.

Zoals verwacht was de vrouw achter het glas er niet bij. Hij kende geen namen, dus keek hij de dichtstbijzijnde meid aan.

‘Deze brief is voor de mooie vrouw die in die kamer woont’, hij wees naar boven, ‘wil jij hem bezorgen?’

‘Aan Laura?’

‘Als Laura in de kamer aan de straatkant op de eerste verdieping woont, dan ja, aan Laura graag.’ Laura, dacht hij, Laura. Wat mooi.

‘Túúrlijk’, zei de boodschapster. Met de brief tussen haar wijs- en middelvinger stak ze haar hand uit naar de overkant van de tafel naar de meid in het korte spijkerjurkje met daaronder een kleurig gestreept shirt. Diederik zag het gebeuren en griste de brief tussen de vingers vandaan.

‘Wat doe je nou, hij is niet voor publiek vermaak bedoeld!’

‘Ik probeer je brief te bezorgen.’ Ze maakte een presenteergebaar naar de overkant van de tafel.

Diederik keek weer naar de meid in het spijkerjurkje.

‘Dat is ze niet’, zei hij. Maar die neus, dat voorhoofd, de kleur van haar haar…

‘Dat is dan mooi balen voor mij’, zei de vermoedelijke Laura en ze glimlachte zodat er een streepje van haar boventanden zichtbaar was. Was het een glimlach of een grijns? Even was hij stil.

‘Je was zo anders. Daar,’ hij wees naar boven, ‘ben je zo anders.’

‘Waar heb je het over?’ haar glimlach was verdwenen. ‘Ik heb jou nog nooit gezien.’

Zijn arm zakte naar beneden. Dat was niet waar, ze had gewoon nog nooit naar hem gekeken. Ze had geen interesse, ze gaf niet om hem. Ze had hem misleid. Hij verfrommelde de brief en probeerde hem in zijn broekzak te duwen, toen pas zag hij dat hij zijn pyjamabroek nog aan had. Iemand lachte kort, alsof het ingehouden had moeten zijn. Hij keek meteen op. Was het Laura geweest? Hij wilde iets zeggen en wees alvast met zijn vinger naar Laura, maar er kwamen geen woorden. Hij stond lucht te happen en te wijzen. Laura grijnsde. Ze grijnsde mee met de andere vijf, allemaal grijnsden ze naar hem. Dit was dus wie Laura was; deze grijns, deze kleren, dit losse haar; dit wezen was een van hen, zo’n lacher, zo’n paradijsvogel, zo’n vernederaarster.

‘Het had niet zo hoeven lopen’, wist hij eindelijk uit te brengen.

Ze zuchtte.

‘Ik wil niet lullig doen maar ik herken je niet. Ik wil die brief best lezen, maar zo te zien ga je die niet meer geven. Dus wat wil je nou eigenlijk?’ vroeg ze.

Hij kon zijn tranen niet tegenhouden.

‘Ik wil je nooit meer zien’, zei hij. Toen liep hij naar huis. Achter zich draaide hij de deur op slot. Hij stapte in bed en huilde. Toen hij weer door zijn tranen heen kon zien bestelde hij gordijnen op zijn telefoon. Hij schreef zijn scriptie toch op zijn laptop, licht had hij niet nodig.

Helaas bleef het mooi weer, zodat Diederik zich gedwongen voelde zijn kledingkast en zijn bureau van plek te verwisselen. Zo had hij toch nog zonlicht op zijn bureau, al had hij het niet nodig. Het drong binnen door het dakraam, dat uitzicht bood op het keukenraam van de bovenbuurvrouw.

Toen Diederik bijna klaar was met studeren, verhuisde hij naar een klein appartement aan de Hogewoerd in Leiden. Zijn appartement lag op de begane grond. Vroeger was dat de winkelruimte van de familie die de bovenste twee verdiepingen bewoonde. Diederiks woning bestond van voren dan ook uit een raam ...

Achter glas

Hugo had een drukke dag op kantoor, dat wil zeggen, hij deed niet veel werk maar hij maakte zich wel druk. De hele dag – terwijl hij orders verwerkte, terwijl hij niet luisterde naar het gelul van zijn collega’s, terwijl hij op de klok keek om te zien hoe zijn probleem dichterbij kroop ...

Alleen in de bergen

De eerste keer dat Merel iemand erover probeerde te vertellen, liep ze door het Plantsoenpark in Leiden. Moeder en dochter liepen in gelijke tred over het pad. Ze hadden hun jassen aan, maar niet dicht. Toen een grote herder aan een lijn met tijgerprint hen gepasseerd was, waren alle honden uit het zicht. Toen begon Merel erover.

‘Ik heb spasmen in mijn rechter oog.’ Ze keek in haar moeders donkere zonnebrilglazen en zag zichzelf.

‘Spasmen rond je oog?’

‘Mijn ooglid gaat op en neer, en mijn ooghoek doet ook mee. En laatst voelde ik mijn…’

‘Nee, ik heb niks aan je gemerkt vandaag.’

‘Het gebeurt meestal ’s avonds. En ik…’

‘Niet zo gestrest Meertje. Ik denk dat je een paar avonden thuis moet blijven, en minder drinken. Al die borrels en feesten en dispuutsavonden, dat geeft je lijf te veel stress. En het geeft je weinig tijd voor je studie. Misschien is dat waar je last van hebt, stress over je studie.’

‘Mijn studie gaat goed. Ik volg nu een vak over impressionisten, en daar weet ik alles al van, bijna.’

Haar moeder was even stil.

‘Dat is knap van je. Maar als je tijd over hebt kan je er over nadenken om economie weer te proberen. Als je de impressisten al kent… En je hebt nu meer ervaring met studeren dan in je eerste jaar, dus nu lukt het je misschien wél. Je kan heel veel kanten op met economie weet je, en je hebt er heel veel kans mee op een baan.’

‘Hmhmm.’

Merel vroeg naar haar moeders werk. Haar moeder praatte slingerend terug naar de ingang van het park, waar groene struiken vol kleine witte bloemetjes tot een meter hoog mochten groeien. Er zat een koolmeesje in de struik. Merel zag het en tikte haar moeder snel aan. Maar haar moeder was nog bezig met haar verhaal, en keek te laat.

Ze liepen het park uit, een minuut of twee rechtdoor, en de hoek om. Toen waren ze terug bij Merels appartement.

\*

De tweede keer dat Merel over de spasmen begon was ze tussen haar appartement en het park in, bij Anne thuis. Anne woonde aan de straat die Merels straat met het park verbond: de Kraaierstraat. Vanaf haar appartement moest Merel vier huizen voorbij naar de hoek van de straat, dan links af, en dan zes huizen tot Annes huis.

Anne had de benedenverdieping, met een groot raam aan de voorkant. In het kozijn stonden allerlei bierflesjes. Om de deur heen hingen vijf deurbellen: twee zwarte, originele deurbellen die het niet meer deden en twee later opgeplakte, witte deurbellen, waarvan één het deed. Die ene was dus de bel voor de boven- en benedenwoning. Dat was overigens nergens aan te zien. Maar iedereen die er die avond bij was drukte direct op de goede bel.

Het was een dispuutsavond. Het was Annes beurt om voor gastvrouw te spelen en het hoofdgerecht te koken. Arjen moest het voorgerecht meenemen, Merel moest het toetje maken en Felix de drank inkopen, zij waren immers de nieuwe leden. De rest van het dispuut was vrij van taken, daar hadden zij in hún eerste jaar hard voor gewerkt. Merel had een dr. Oetker kwarktaart meegenomen.

Tussen het voorgerecht – Griekse salade – en het hoofdgerecht – wraps met kip, groenten en ijsbergsla – begon Merel erover. Ze vertelde in één zin waar ze last van had. Er kwamen wat vragen die begonnen met wanneer en waar en welk, die met een paar woorden beantwoord konden worden. Al snel viel het stil, tot Anne haar gerecht aankondigde. 

Toen de taart op was, was iedereen minstens aangeschoten. Stemmen werden nog harder, bierdopjes vlogen verder, en gesprekken werden geleidelijk onsamenhangender. Toch kwam Elize er schel bovenuit.

‘Meer, je oog!’

‘O wat de hell, het trilt helemaal’, zei Arjen.

‘Dat zei ik toch? Doe niet zo gestrest.’

‘Moet je niet naar de dokter? Jij hebt toch een knappe?’ vroeg Feline.

‘Ja, daar gaat ze dan toch niet met zo’n oog heen’, riep Dina.

Geschaterlach. Merel deed mee.

Kort daarop ging ze naar huis. Buiten keek ze nog even in Annes raam naar haar spiegelbeeld en deed alsof ze zwaaide. Drieënhalve minuut later stond ze voor haar eigen badkamerspiegel. De spasmen waren erger dan ze tot dan toe geweest waren. Haar ooglid dook en sprong. Dat hadden haar dispuutsgenootjes gezien. Wat ze niet hadden gezien was dat haar pupil meetrilde.

\*

De derde keer dat Merel iemand probeerde te vertellen over de spasmen rond haar oog had ze net een cappuccino met havermelk voor haarzelf gehaald, en een koffie met volle melk voor Dion. Zij en Dion kennen elkaar al sinds de middelbare school en weten precies van elkaar waar ze wel en niet van houden; daar vallen ook koffievoorkeuren onder. Merel en Dion haalden in die tijd, vóór en rond de oogspasmen, altijd koffie bij café Anne&Max en liepen dan, tenzij het hard regende, via het Van Der Werfpark, over het Rapenburg, naar de Pieterskerk. Daar, op het stille plein bij de kerk, bleven ze dan staan praten tot ze beiden te laat waren, en gingen uit elkaar.

Die derde keer was het zonnig maar fris. Met warme koffies in hun handen liepen ze door het Van Der Werfpark, tussen de op kleedjes uitgestalde studenten door. Toen begon Merel er over.

‘Ik heb ’s avonds steeds spasmen in mijn oog. Dan gaat mijn ooglid vet op en neer enzo. En gisteren trilde mijn pupil ineens mee. Mega irri.’

‘Wat de fack. Welk oog dan?’

‘De rechter. Ik weet niet of ik ermee naar de dok moet.’

‘Ja.’ Dion knikte.

‘Het voelt alsof er iets in mijn oog zit, maar zonder dat het zeer doet.’

‘O ja,’ zei Dion.

Op dat moment liep een man met een hond hun tegemoet. Merel en Dion wisselden als vanzelf van positie. Dion als natuurlijke barrière tussen Merel de hond. 

‘Ik zie minder goed als ik die spasmen heb.’

‘Oh.’

In de verte klonk een kerkklok, zoals ze in Leiden zo vaak klinken, zo vaak dat Merel het al niet meer hoorde. Maar Dion stak zijn vinger in de lucht.

‘Hoor je dat?’ Hij keek op zijn horloge.

‘Tien over half 11. Deze gaat nooit op een heel uur, altijd op zo’n gek tijdstip.’

‘Ja. Gek,’ zei Merel, ‘En weet je wat mijn moeder deed toen ik over mijn oog vertelde? Die draaide het zo dat ik minder moet drinken en eco moet gaan studeren.’

‘O tuurlijk, de wereld vergaat voordat ouders stoppen met ongevraagd advies geven’, zei Dion luid, mensen keken om.

‘Mijn vaders’, ging hij verder, ‘blijven zeggen dat je met kunst niks kan verdienen, terwijl hun eigen kunstmannetje flinke commissie vangt voor elk middelmatig stuk dat ze kopen, en die gast heeft zeker tien klanten zoals mijn vaders, en hij is incompetent als een corpsbal zonder geld. Ik begon over de peuk van Munch en hij keek me aan alsof ik naar kwantumfysica vroeg. Als je zo’n kunstcliché al niet kent… En mijn vaders maar zeiken, en dan verbaasd zijn als ik niet drie weken met ze mee wil naar Tenerife, alsof ík de insensitieveling ben.’

‘Ouders zijn fucking gestoord, allemaal.’

Merel en Dion praatten het Rapenburg af over onmogelijke ouders, idiote werkgroepgenoten, vreemde voorvallen binnen de vereniging en hun favoriete schilders (Renoir, Cézanne, Munch, Monet, niet Van Gogh want dat was een cliché) in hun eigen taal. Die was opgebouwd uit Engelse krachttermen, onnodige afkortingen en woorden die ze waren tegengekomen in kunstliteratuur.

Bij de Pieterskerk was de koffie op. Dion bleef staan, deed zijn rugtas af en zette hem bij zijn voeten. Hij stak een sigaret op.

‘Ik moet er vandoor, zie je morgen.’ Merel gaf hem een snelle halve knuffel en liep terug naar het Rapenburg. Haar oog functioneerde normaal, en toch keek ze naar de grond terwijl ze haar gesprek met Dion terug liep. Vlak voor ze de sleutel in het slot stak begon haar rechter ooglid weer te trillen. 

\*

Op de dag nadat ze voor de derde keer iemand over de spasmen had geprobeerd te vertellen, appte Merel naar Dion dat ze geen koffie ging halen en niet naar de werkgroep kwam, en ze appte Anne dat ze niet naar de bios kon. Ze vertelde aan beiden dat ze migraine had. In werkelijkheid keek ze tv en at cornflakes uit de doos, met periodieke onderbrekingen om in de make-up spiegel te kijken, die ze naast zich op de bank had gezet.

Om half zes had ze net een documentaire over Rembrandt afgekeken, toen haar hand in de doos graaide en alleen op kruimels stuitte. Ze stond op en liep naar de koelkast. Toen ze daar niets vond probeerde ze de bovenste keukenkastjes, en daarna de ondersten. Er was geen eten of drinken meer in huis. Ze zette een zonnebril en een capuchon op en ging naar buiten. Ze stak de straat over en liep de Dirk binnen. Daar kocht ze een half wit en een half bruin, ham, kaas, mayo, curryketchup en een six-pack La Chouffe. De linnen tas die ze had meegenomen volstond niet; de helft van de halve broden stak er bovenuit en het bier moest ze met haar linker hand tillen.

Toen Merel met een bord met twee krokante, druipende driehoeken, een witte en een rode klodder, en een bruin flesje in de hand op de bank zat, keek ze op haar telefoon.

Dion.

‘_Met migraine naar de supermarkt?_’

‘_Ik had geen eten, erg honger._’

‘_Honger in La Chouffe en curryketchup? Merel “thuisbezorgd” Van Zanten gaat daarvoor met migraine naar de supermarkt? Kom nou_.’

Daarna reageerde hij niet meer.

Merel zette een documentaireserie aan over Monet. Toen Monet nog jong was en alleen karikaturen tekende, begon haar oog zich al te misdragen. Het ooglid sprong en dook, haar pupil zwalkte, en haar ooghoek danste mee.

Dion bleef haar negeren, en de make-up spiegel bleef haar trillende blik trekken. Aan het eind van de reeks was het nacht, en het bier op. Merel zette de tv uit. Ze keek daas in het rond, van de tv naar de staande lamp naar de plafondlamp naar het raam. Eerst met haar hand op haar ene oog, toen op het andere. Haar handen begonnen mee te trillen. Ze pakte de spiegel en hield hem voor zich, vlak voor haar gezicht.

Van haar slechte oog leek haar pupil net een wesp die met één poot vast zat in een spinnenweb en wanhopig probeerde te ontsnappen. De oogleden waren het web dat meeboog en -schudde en -deinde zonder te breken. De ooghoek en de wang deden mee met de grootste stuipen, en zelfs haar goede oog begon de begintrekken van spasmen te vertonen. Ze greep naar haar telefoon, vond hem op de tast met de zijkant van haar hand en stootte het ding van de bank af. Op handen en knieën zocht ze met ogen en vingers. Toen ze het ding eindelijk vond klikte ze op alle knoppen, maar zonder stroom wilde de telefoon niet meewerken.

Ze wankelde naar de deur. Met de leuning stevig onder haar arm geklemd liep ze langzaam de trap af. De zes zware biertjes hielpen haar niet. Ze klopte en belde aan bij haar onderburen. Niemand deed open. Ze riep maar niemand gaf antwoord. Met haar handen op de ruwe bakstenen muur schoof ze naar het volgende huis. Haar uitroepen klonken als “help” en “blind” en “iemand” of “niemand”, maar door de spasmen in haar wang en mond klonk ze dronken. Dat het woensdag nacht 1 uur was hielp niet. Behalve Merel was alles stil. Ze leek de enige in de stad. Ze wachtte en wachtte maar niemand deed open. Ze schoof verder en probeerde het bij de derde deur die ze voelde, maar ook daar kwam geen antwoord, hoe hard ze ook belde en klopte en riep. Alleen heel in de verte klonk een blaffende hond. Ondertussen werden beide ogen steeds wilder in hun spasmen. Haar gezicht verried dat het pijn deed.

Met haar handen op de muur schoof ze verder richting de Kraaierstraat. Schijnbaar doelbewust. Toen de muur ophield schoof ze voetje voor voetje naar het einde van de stoep, langzaam de straat over, tot ze de volgende stoeprand voelde. Ze stapte de stoep op en met haar handen vond ze een nieuwe muur om zich aan vast te houden. De eerste deuren die ze voelde liet ze met rust. Ze moest een stuk zonder muur doen, waar de Gortestraat de Kraaierstraat kruist. Nadat ze was overgestoken hield ze met de vingers van haar linker hand het aantal deuren bij dat ze passeerde. Het klonk alsof ze Anne probeerde te roepen. Ze schoof verder en bleef staan bij het juiste huis. Ze voelde rond Annes voordeur. Ondertussen bleef ze roepen. In de buurt begon een hond te blaffen, of misschien was het dezelfde en kwam hij dichterbij. Merel vond de deurbel en drukte die in. Of Anne reageerde was niet te horen, alleen die hond. Zijn blaffen werd steeds harder. In de verte riep iemand: “Tijger, kom hier. Kom terug, Tijger.” Het kwam uit de richting van Merels appartement.

Merel belde en bonkte. De hond kwam dichterbij. Ze kon hem horen rennen, zijn nagels op de stoeptegels. Merel hief beschermend haar handen en knie op. De hond greep haar in haar been. Zijn tanden in het vlees rond haar knie. Hij schudde met zijn kop. Ze wist de voet van haar gegrepen been op de grond te houden door al haar gewicht erop te zetten. Ze hield zich staande aan de deurposten en schopte met haar vrije been naar de kop van de hond. Nog een keer, nog een keer. Ze bleef roepen. Ze raakte het beest op zijn oog en even liet hij los. Ze rende weg, richting het park. Bij het einde van de stoep viel ze bijna maar hield zich staande, tot het begin van de volgende stoeprand. Zodra ze lag greep de hond haar voet beet en schudde die heen en weer. Merel trapte en raakte het beest op zijn neus. Hij stootte een jankende kreet uit en liet los. Merel duwde zich overeind en rende zo hard ze kon richting het park. Ze miste de ingang en rende diagonaal op de struiken af. In volle vaart raakte haar scheenbeen het metalen hekje dat rond de hoge struiken stond. Ze viel voorover, duikelde de struiken in. De hond jankte en gromde nog even, keerde toen om en liep terug naar zijn baas.

De eerste keer dat Merel iemand erover probeerde te vertellen, liep ze door het Plantsoenpark in Leiden. Het was mooi weer. Moeder en dochter liepen in gelijke tred over het zanderige pad. Ze hadden hun jassen aan, maar niet dicht. Een grote herder aan een lijn met tijgerprint ...

Verhalen.

Voorgelezen bij Eus' Boekenclub

Zuiderzee en de VIII van zwaarden

Achter glas

Alleen in de bergen

Merel, Tijger, koolmees